1915 SOYKIRIMININ ERMENİ
SAĞLIK ÇALIŞANLARI
MAĞDURLARI VE OSMANLI TÜRK
DOKTORLARIN ROLÜ
SAĞLIK ÇALIŞANLARI
MAĞDURLARI VE OSMANLI TÜRK
DOKTORLARIN ROLÜ
Lyon, Fransa – Nisan 2015
umaf.rhonealpes@gmail.com
umaf.rhonealpes@gmail.com
1915 Ermeni soykırımının yüzüncü yılında, Fransa Ermeni Tıbbi Birliği’nin (U.M.A.F.)
Lyon Rhone-Alpes şubesi, Osmanlı Türk doktorlarının soykırım suçuna katılımlarını
hatırlatıyor ve katledilen Ermeni doktorları, öğrencileri ve sağlık çalışanlarını anıyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nda 300 kişiye yakını doktorlardan oluşan Ermeni elit tabakasının
büyük bir kesimi İstanbul’da yaşıyordu. İmparatorluğun geri kalan topraklarında, özellikle Batı
Ermenistan’da, birçok Ermeni doktor ve eczacı Ermeni halkının yanı sıra, Türk, Kürt, Süryani,
Arap ve İmparatorluğun diğer halklarını da tedavi ediyorlardı.
Ermeni doktorlar, Osmanlı İmparatorluğu’nda tıbbın gelişmesine geniş katkılarda
bulundular. Ayrıca, 1838’de, padişahın bireysel doktoru olan Dr. Manuel Şaşyan aracılığıyla,
Devlet Askeri Yüksek Tıbbiye Mektebi’nin kurulmasında ve 1885 yılında İstanbul’da Ermeni
Tıbbi Birliği’nin birçok üyesinin de katılmış olduğu Osmanlı Tıp Topluluğu’nun kurulmasında
büyük rol oynadılar 1.
1915 yılında, 24 Nisan’ı 25 Nisan’a bağlayan gecede, 235 Ermeni aydını tutuklandı.
İlerleyen günlerde, bu sayı 800e ulaştı ve birçok tutuklanan aydın sürgün yollarında vahşice
katledildi. 1919 yılında, Ermeni Tıbbi Birliği, toplamda en az 113 doktor, 73 eczacı, 14 dişçi ve 15 öğrencinin soykırım sırasında öldüğünü ve ya öldürüldüğünü beyan ediyordu
2,3 . Mağdurlar arasında 26 Nisan 1915’te öldürülen, Lozan Tıp fakültesinden mezun, 30 yaşındaki doktor ve şair Rupen Sevag bulunuyordu 4. Zamanında yukarıda bahsi geçen bilimsel ve tıbbi iki kuruluşunun başkanı olan Doktor Vahram Torkomyan ise kurtulanlar arasında yer alıyordu. Paris’e sürgün edip orada Paris Ermeni Tıbbi Birliği’nin kurulmasına katkıda bulundu 5. Bu kuruluş, 1974 yılında yerini Fransa Ermeni Tıbbi Birliği’ne bıraktı (U.M.A.F).
Pek çok Osmanlı Türk doktor, soykırımın hazırlıkları ve planlama aşamasında ve ayrıca,
görev başında Ermeni halkına karşı tıbbi özellikte suçlar işleyerek bu suça katkıda bulundular 6.
Soykırımın organizasyonuna katılan doktorlar arasında, İttihat ve Terakki Merkez Komitesi
üyesi olan Dr. Nazım Bey ve Dr. Bahattin Şakir, yönettikleri Teşkilat-ı Mahsusa aracılığıyla
soykırımın gerçekleşmesinde merkezi rol oynadılar. Bu kuruluş, Ermeni sürgününün ve katliamınının düzenlenmesinden ve gerçekleştirilmesinden görevlendirilmişti. İstanbul ve Paris’te eğitim almış olan Dr. Nazım Bey, Maarif Nazırı (Eğitim Bakanı) idi. 5 Temmuz 1919’da Divan-ı Harbi Örfü tarafından yargılanıp işlediği suçlar sebebiyle idam cezasına çarpıtıldı. Bahattin Şakir ise İstanbul Tıp Fakültesinde adli tıp ve ahlak öğretmeniydi 6.
Diyarbakır valisi Dr. Mehmed Reşit Diyarbakır’da şöyle beyan ediyordu:
“Bir doktor olarak bu kadar çok kişiyi nasıl öldürebildiğimi sordunuz. Cevabım şu şekilde:
Ermeni hainler vatanımızda kendilerine yuva kurmuşlardı. Zararlı mikroplardı. Bu mikropları yok etmek bir doktorun görevi değil midir?” 2.
Aşağıdaki liste, soykırımda Osmanlı Türk doktorlarının görev başında işledikleri tüm suçları
listelemek gibi bir amaca sahip değil ancak aşağıdaki birkaç örneğe dikkat çekmek isteğiyle oluşturulmuştur 2, 3, 6, 7, 8 :
- İnsanlar üzerinde tıbbi deneyleri
> Almanya’da eğitim almış İstanbul’da patoloji bölümü anatomi dersi öğretmeni, Prof.
Dr. Hamdi Suat Aknar, ve 3. Ordu Başhekimi, Dr. Tevfik Salim, Ermenilere bunun bir
tedavi olduğunu söyleyerek tifüs hastalığına yakalanmış hastaların kanını kasıtlı olarak
yüzlerce Ermeni’ye aşıladılar 9,10. Prof. Aknar, ölümünden sonra 1974 yılında
TÜBİTAK tarafından hizmet ödülüne layık görüldü 11.
- Çocuk ve hamile kadın zehirlemeleri
> Trabzon Sıhhiye Şube Müdürü Ali Saib Bey, Hilal-i Ahmer Hastanesindeki yetim
Ermeni çocuklarına ve hamile kadınlara ölümcül dozda morfin enjekte ediyordu 12.
Enjeksiyonlara karşı çıkanları Karadeniz’de boğuyordu. Tanıklıklar aynı zamanda
kendisinin çocuklar üzerinde ölümcül gaz ve buhar kullandığını belirtiyor.
- Sahte ölüm belgelerinin yazımı
> Urfa Belediyesi doktoru, Teşkilat-ı Mahsusa üyeleri tarafından katledilen Meclis-i
Umumi (Osmanlı Parlamentosu) üyesi iki Ermeni adına sahte ölüm belgesi oluşturdu.
> 2011 yılında Papa II. Jean-Paul tarafından şehit olarak azizler listesine alınan ve sürgün
yolunda öldürülmüş olan Mardin Başpiskoposu İgnatyus Maloyan, Diyarbakır’daki
Osmanlı Türk doktorları tarafından 10 Haziran 1915’te akciğer embolisi sebebiyle
öldüğü belirtilmişti 13.
- Doktor meslektaşlara karşı cinayetler
> Sahra Sıhhiye Umumi Müfettişi Dr. Süleyman Numan Paşa, Ermeni sivil ve askeri
doktorların öldürülmesine izin verdi.
> Muş Belediyesi doktoru Asaf, askeri hastanede görevli meslektaşı Nerses Şahbağlıyan’ı
evinde soğukkanlılıkla öldürdü. Erzincan Askeri Hastanesi başhekimi, Sani Yaver,
Tokatlı Doktor Minas Yarmayan’ı öldürürken, Feridun ise dişçi Levon Egavyan’ı
uykusunda katletti.
- Hemşire tecavüzleri
> Silvan (Diyarbakır) Askeri Hastanesi başhekimi Fethi, hastanesinde çalışan ona yakın
Ermeni hemşireye tecavüz etti. Ayrıca belirtelim ki, bu tecavüz suçunun yanı sıra, bu
doktor bulaşıcı zührevi bir hastalığın taşıyıcısıydı.
Ermeni soykırımının yüzüncü yılı dolayısıyla, Fransa Ermeni Tıbbi Birliği’nin üyeleri, Jön Türk Hükümeti’nin işlediği barbarlığın mağdurlarının ve kurtulanlarının torunları ve çocukları olarak, gerekli adaletin sağlanabilmesi amacıyla, meslektaşlarının tarihleriyle yüzleşmelerini, yaşanılmış bu acı gerçekleri kabul etmelerini ve Ermeni halkının, Ermeni doktorlar gibi, yaşamış olduğu hasarı onarmalarını talep ediyor.
Referanslar
1. Vardanian Stella. Histoire de la médecine en Arménie de l’Antiquité à nos jours. Paris 1999
2. Union des Médecins Arméniens. Les persécutions des médecins arméniens pendant la Première Guerre en Turquie (1919). Nouvelle édition, Sigest, 2011.
3. Հարություն Մինասյան // Օսմանյան կայսրությունում և Թուրքիայի Հանրապետությունում բռնաճնշումների և ցեղասպանության ենթարկված հայ բժիշկներ // : Լուսաբաց հրատարակչատուն, 2014 — 520էջ.
4. Մեծ եղեռնի նահատակ հայ բժիշկներ, տոքթ. Գասպար Կարոյեան, Պոսթոն, 1957.
5. Vahram Torkomian. Mémoires d’un médecin stambouliote 1860-1890. Centre d’histoire arménienne contemporaine TOME VI 2007. (Titre original :Antsouge mortsoug).
6. Dadrian N. The role of Turkish physicians in the world war I genocide of ottomans Armenians. Holocaust Genocide Studies (1986) 1 (2): 169-192. doi: 10.1093/hgs/1.2.169
7. Genocide Study Project, HF Guggenheim Foundation, in The Holocaust and Genocide Studies, Volume 11, Number 1, Spring 1997.
8. Baron, Jeremy Hugh. "Genocidal Doctors". Journal of the Royal Society of Medicine. November 1999, 92, pp. 590–93.
9. Türkce Istambul., No 45,23 December 1918.
10. Karatepe M. Struggle against typhus in the Caucasian front during the 1st World War. Yeni Tip Tarihi
Arastirmalari. 2002;8:107-62.
11. Karatepe M. A life dedicated to pathology: Hamdi Suad Aknar. Yeni Tip Tarihi Arastirmalari. 2002;8:33-55. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17152150
12. V. Dadrian. Children as victims of genocide: the Armenian case. The Issues of the History and Historiography of the Armenian Genocide Volume 7, AGMI, Yerevan 2003
13. Monseigneur Jean NASLIAN évêque de Trébizonde en 1911-1928, Mémoires sur les événements polit icoreligieux en proche - orient de 1914 à 1928, Premier tome, Juillet 1914 Octobre 1918, Imprimerie Mekhitariste,Vienne (Autriche 1953), réedition" le cercle d'écrits caucasiens" 2008, 669 pages. p. 344
 |
| EAN 9782917329283 - Editions SIGEST |
